Aansprakelijkheid voor het posten van content

Het is niet toegestaan om zomaar eender wat online te plaatsen. Bij het posten van content kan men namelijk de belangen van anderen beschadigen. Auteursrechteninbreuken zijn daar een bekend voorbeeld van, maar denk ook aan het online beledigen van anderen of het delen van wraakporno. In deze gevallen is de persoon die de content online plaatst al heel snel aansprakelijk. Soms kunnen ook anderen, zoals de exploitant van de website, aansprakelijk zijn.

Aansprakelijkheid voor content op websites

Wanneer er content op een website wordt geplaatst, zijn er verschillende partijen betrokken. Zo is er de persoon die de content uploadt en online plaatst, maar er is ook de domeinhouder, het hostingbedrijf dat de servers beheert en de persoon die de website exploiteert. Dit hoeven niet per se dezelfde personen te zijn. Hierdoor wordt het al snel behoorlijk complex.

Aansprakelijkheid van de persoon die de content online plaatst

In ieder geval is degene die content publiceert aansprakelijk voor deze content, ongeacht of dit op een eigen website of op een website van een ander gebeurt. Een voorbeeld hiervan is een forumlid dat content online plaatst of iemand die iets deelt via sociale media. Wanneer zij met hun content een inbreuk begaan op rechten van anderen, zijn zij daarvoor aansprakelijk. Een AVP-verzekering zal deze vorm van aansprakelijkheid op het internet in veel gevallen dekken.

Aansprakelijkheid van de exploitant van de website

De exploitant van een website is verantwoordelijk voor de content die hij zelf plaatst (bv. het publiceren van een blogbericht), maar hij kan ook verantwoordelijk zijn voor de content die anderen plaatsen. Dit is niet zo gek, want uiteindelijk kan de exploitant de content beheren en controleren. Daarom moet een exploitant als hij weet dat de content illegaal is of een inbreuk maakt op het recht van een ander die content zo snel mogelijk verwijderen. Dit kan de exploitant op eigen houtje doen, maar er kan niet worden verwacht dat de exploitant werkelijk alles controleert. Hij zal wel minstens moeten ingrijpen wanneer iemand hem op een inbreuk wijst.

Wanneer anderen content op een website kunnen plaatsen die niet van hen is, is het belangrijk dat hier goede afspraken over worden gemaakt. De exploitant kan bijvoorbeeld bepalen wat wel of niet mag en zichzelf zo het recht toekennen om content offline te halen. Zo kan de exploitant met een gastblogger de afspraak maken dat hij de eventuele schade, zoals claims door auteursrechtinbreuken, bij de gastblogger kan verhalen.

Aansprakelijkheid van de hoster van de website

De websitehost beheert de content van de website niet, maar zet de content wel op een server en zorgt ervoor dat de content online staat. Van de hoster wordt niet verwacht dat hij de website controleert, dit is de verantwoordelijkheid van de exploitant. Toch wil dit niet zeggen dat de hoster niet aansprakelijk kan zijn. Ook hier geldt dat de hoster moet ingrijpen wanneer hij weet dat de content op de website onrechtmatig is. De hoster zal dus moeten ingrijpen en de content van zijn server moeten verwijderen.

Onrechtmatigheid van content

Samengevat kunnen we stellen dat de persoon die de content online plaatst, aansprakelijk is als hij daarmee schade berokkent. Andere partijen kunnen aansprakelijk zijn wanneer ze weten of behoren te weten dat de content onrechtmatig is. Dit is vaak een grijs gebied. Bovendien dreigen er ook contractuele inbreuken te ontstaan als een hoster zomaar klantencontent van zijn server haalt. Daarom zullen ze steeds heel zorgvuldig moeten handelen.

Intellectuele eigendomsrechten op content

Een van de eerste aandachtspunten bij onrechtmatige content heeft alles te maken met auteursrecht. Auteursrecht ontstaat automatisch wanneer iemand iets origineels heeft gemaakt. Het hoeft dus niet te worden aangevraagd. Het auteursrecht komt toe aan de maker van het werk, maar het kan ook worden overgedragen op bijvoorbeeld erfgenamen of de maker kan het auteursrecht verkopen. Dit maakt het soms moeilijk om te bepalen wie de werkelijke auteursrechthebbende is.

De auteursrechthebbende heeft twee exclusieve rechten. Zo heeft hij het alleenrecht om het beschermde werk openbaar te maken. En ten tweede heeft hij het alleenrecht om het werk te verveelvoudigen. Bovenop deze exploitatierechten komt eigenlijk nog een persoonlijkheidsrecht: het recht op naamsvermelding en het recht om zich te verzetten tegen de aantasting van het werk. Deze persoonlijkheidsrechten moeten de reputatie van de auteur beschermen. In tegenstelling tot de exploitatierechten gaan de persoonlijkheidsrechten niet zomaar automatisch over op erfgenamen, maar het is wel mogelijk om dit via een testament te regelen.

De auteursrechthebbende kan hier natuurlijk altijd van afwijken en kan bijvoorbeeld iemand anders het recht geven om zijn werk te gebruiken en kan daar dan ook voorwaarden aan verbinden. In ieder geval is het niet toegestaan om zomaar teksten van een andere website te kopiëren. Wanneer men dit wel doet, kan de houder van het auteursrecht niet alleen eisen dat de content offline wordt gehaald, maar kan hij ook om een schadevergoeding vragen. De schadevergoeding dekt gederfde inkomsten, maar ook andere vormen van schade zoals reputatieschade.

Smaad en laster op het internet

Er hoeft niet altijd sprake te zijn van een auteursrechtschending opdat content onrechtmatig of schadelijk is. Ook smaad en laster is online niet toegestaan. Het is niet toegestaan om zomaar de reputatie van een bedrijf te vernielen of om anderen te beledigen. Het is hierbij wel moeilijk om te bepalen of er sprake is van smaad of laster. Dit is namelijk afhankelijk van de context en de relevantie en kan zelfs per persoon verschillen.

Neem bijvoorbeeld een website waarop reviews over kroegen worden gepost. In dit geval is het best wel oké om kritisch te zijn, maar men mag niet zonder meer leugens verspreiden om de reputatie van een kroeg te vernielen. Er is dus een scheidingslijn tussen de vrijheid van meningsuiting van de plaatser en het recht op de bescherming van de reputatie van degene waarover de review gaat. Bij de beoordeling van de rechtmatigheid van de review dient men na te gaan of de review ook daadwerkelijk juist is. Daarnaast kunnen ook onnodig grievende woorden ervoor zorgen dat de review onrechtmatig is. Concreet kan men stellen dat hoe onjuister en/of grievender de review is, hoe groter de kans is op onrechtmatigheid.

Een ander voorbeeld is dit van het verspreiden van een foto van een verdachte. Zo gebeurt het al eens dat men foto's of videobeelden van een stelende persoon via sociale media verspreidt in de hoop om zo de dader snel op te sporen. Echter, deze persoon heeft ook recht op privacy en zo'n beelden kunnen zijn persoonlijke levenssfeer, goede naam of reputatie aantasten. Het is niet de bedoeling dat iedere dader zomaar aan de digitale schandpaal wordt genageld en de rest van zijn leven met de digitale gevolgen moet leven. Daarom oordeelde de Rechtbank Amsterdam eerder al dat het verspreiden van foto's van winkeldieven geen rechtmatige manier is om winkeldiefstal tegen te gaan en benadrukte het dat het aan justitie is om verdachten op te sporen en te berechten, niet aan de burgers.

Seksueel getint materiaal

Wraakporno, of zoals de Rechtbank Amsterdam het eerder omschreef: “het plaatsen van intiem beeldmateriaal van (voormalige) relaties op openbaar toegankelijke websites”, is een groeiend probleem. Op veel websites is seksueel getint materiaal niet toegestaan en grijpen beheerders sowieso al in. Hierdoor is een beoordeling niet nodig. Op pornografische websites is seksueel getint materiaal dan weer de belangrijkste inhoud. Hier is het voor beheerders moeilijk om te weten of amateurmateriaal al dan niet met de toestemming van alle betrokkenen wordt geplaatst. Daarom hebben aanbieders twee keuzes: ze werken via een notice-and-take-downprocedure (zie verder) of ze staan enkel geverifieerde content toe.

In ieder geval is het niet toegestaan om wraakporno te verspreiden. Dit is zelfs strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Daders kunnen zo een gevangenisstraf van maximaal twee jaar krijgen. Bijzonder is dat het Strafwetboek niet vertrekt van de toestemming van het slachtoffer, maar een ander criterium gebruikt: het delen van deze beelden is niet toegestaan wanneer men weet dat dit nadelig is voor het slachtoffer. Bovendien is het al strafbaar wanneer men weet dat het delen nadelig is en is het niet vereist dat de deler ook het doel heeft om het slachtoffer te benadelen.

Naast het feit dat het delen strafrechtelijk te vervolgen is en een onrechtmatige daad is, is er ook nog eens sprake van een schending van het portretrecht en het privacyrecht. Er zal dus al snel sprake zijn van een inbreuk en voor exploitanten of hosts is het dan aan te raden om snel in te grijpen.

Notice and take down

De meeste webhosts of exploitanten hanteren een notice-and-take-downprocedure. Dit wil zeggen dat ze een regeling hebben waarbij derden transparant kunnen melden dat bepaalde content onrechtmatig is. Ze moeten dan onderbouwen waarom dit volgens hen het geval is. Vervolgens onderzoekt men deze melding en gaat men de (on)rechtmatigheid van de content na. Dit onderzoek en de reactie moeten wel voldoende snel gebeuren. Als content duidelijk onrechtmatig is, is het wenselijk om binnen 48 uur in te grijpen. Dit is echter niet altijd het geval en soms is er meer tijd nodig om de inbreuk te onderzoeken. Ook dan is het echter niet wenselijk om te talmen. Geef bovendien duidelijk aan waarom er meer tijd nodig is en wanneer de melder een reactie mag verwachten. Dit helpt aansprakelijkheidsclaims te voorkomen.

Het kan natuurlijk dat er te veel onduidelijkheid heerst. In zo'n geval kan er worden gewacht tot de rechter een uitspraak heeft gedaan. De rechter is uiteindelijk nog steeds het beste geplaatst om hierover te beslissen. Toch is dit niet zonder risico, want men mag niet onnodig lang talmen.

Bovendien zal een notice-and-take-downprocedure niet altijd volstaan en mag er soms worden verwacht dat men ook proactief ingrijpt. Dit volgt onder meer uit het Delfi-arrest van de Grote Kamer van het EHRM. Hierbij had het online nieuwsportaal Delfi gebruikers de mogelijkheid gegeven om te reageren op artikels. Delfi gaf aan dat de reacties van de gebruikers niet hun mening weerspiegelden en het gaf bezoekers de mogelijkheid om onkiese reacties te signaleren. Op een bepaald artikel waren er zo'n twintig reacties met persoonlijke dreigementen geuit tegen een van de belangrijkste aandeelhouders van een ferrymaatschappij. Deze aandeelhouder wilde een schadevergoeding van Delfi en de zaak kwam zelfs terecht bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Hier oordeelde men dat het niet altijd voldoende is om filters te installeren of om een knop te voorzien om misbruik te melden, maar dat ook mag worden verwacht dat men reacties van bezoekers monitort en dat men verhindert dat ze illegale content publiceren. Men hoeft niet elk berichtje dagenlang te onderzoeken, maar bij manifest schadelijke of onrechtmatige content mag een proactieve houding toch worden verwacht.