Leerplicht
De leerplicht is een wettelijke verplichting om onderwijs te volgen. Hoewel we in Nederland spreken van een leerplicht en niet van een schoolplicht, zijn jongeren die in Nederland wonen eigenlijk verplicht om naar school te gaan. Als een kind onterecht niet naar school gaat, kan de leerplichtambtenaar ingrijpen. Ook de ouders kunnen op het matje worden geroepen.
Inhoud
Leerplicht in Nederland
In Nederland zijn leerlingen van vijf tot zestien jaar onderworpen aan de leerplicht. Dit geldt voor alle kinderen die in Nederland wonen. Ook kinderen van asielzoekers of van ouders met een andere nationaliteit zijn aan de leerplicht onderworpen.
Begin van de leerplicht
De leerplicht begint op de eerste dag van de maand die volgt op de vijfde verjaardag van het kind. Vanaf die dag zijn de ouders verplicht om hun kind naar school te sturen, anders zijn ze strafbaar. Kinderen mogen dus niet later naar school gaan. Wel mogen ze al vroeger naar school gaan. De meeste kinderen gaan zelfs al vanaf de leeftijd van vier jaar naar school. Het volstaat niet dat kinderen zijn ingeschreven op school, ze moeten ook daadwerkelijk naar die school gaan.
Houd er rekening mee dat je een kind tijdig op de basisschool moet aanmelden. Op de website van de gemeente vind je hier informatie over terug. Soms mag je zelf een basisschool kiezen, maar in sommige gemeenten moet het kind in de eigen wijk naar school. Er wordt soms ook geloot of men zorgt ervoor dat broers en zussen naar dezelfde school kunnen. Sommige basisscholen hebben een wachtlijst.
Einde van de leerplicht
De leerplicht duurt tot het einde van het schooljaar waarin het kind zestien jaar wordt. Het kind is met andere woorden verplicht om het schooljaar eerst nog af te maken. In ons land loopt een schooljaar tot en met 31 juli. De leerplicht loopt ook af als een kind ten minste twaalf volledige schooljaren naar school is geweest, waarbij het op de basisschool overslaan van een groep als een volledig schooljaar telt.
Kwalificatieplicht
In principe loopt de leerplicht af als een kind zestien jaar is en het schooljaar afloopt. Maar voor jongeren die geen startkwalificatie hebben (diploma havo, vwo of mbo niveau 2 of hoger) geldt een kwalificatieplicht. De kwalificatieplicht geldt echter niet voor jongeren die in het praktijkonderwijs onderwijs hebben gevolgd. Jongeren die kwalificatieplichtig zijn, moeten volledig dagonderwijs blijven volgen en mogen niet fulltime werken.
Vrijstelling van de leerplicht
Kinderen die aan de leerplicht onderworpen zijn, moeten verplicht naar school gaan. Soms kan een kind echter vrijstelling van de leerplicht krijgen. Dergelijke vrijstellingen worden enkel in uitzonderingsgevallen toegestaan. Daarnaast kan het dat een kind ten gevolge van een psychische, lichamelijke of medische oorzaak geen onderwijs kan volgen.
Vrijstelling voor kinderen van 5 jaar
Wanneer kinderen voor het eerst naar school gaan, kan een volledige schoolweek nog te intens zijn. Daarom mogen kinderen van 5 jaar tot vijf uur in de week thuisblijven. Hiervoor is wel de toestemming van het hoofd van de school nodig. Als het kind nog meer rust nodig heeft, kan men soms nog vijf extra uren krijgen. In totaal kan een kind van 5 jaar dus tot tien uur per week van school afwezig blijven. Vanaf de zesde verjaardag is dit niet langer toegestaan.
Op vakantie buiten de schoolvakantie
In principe is het niet toegestaan om een kind mee te nemen op vakantie buiten de schoolvakanties. Er is echter een uitzondering voor de situatie waarbij het door het werk niet mogelijk is om tijdens een schoolvakantie met het gezin op vakantie te gaan. In dat geval kan de ouder toestemming vragen voor verlof buiten de schoolvakanties. Het is de directeur van de school die hiervoor toestemming kan geven. De directeur mag het kind voor maximaal tien dagen vrij geven en dit één keer per schooljaar. De directeur mag het kind niet vrijgeven tijdens de eerste twee weken na de zomervakantie.
Geoorloofd schoolverzuim
Soms zijn er bijzondere omstandigheden waardoor het kind niet naar school hoeft te gaan. Dit is bijvoorbeeld het geval als het kind ziek is of geschorst is. Ook een religieuze feestdag, een huwelijk of een begrafenis kan een reden zijn om het kind niet naar school te laten gaan. Vertel de schooldirecteur dan altijd waarom je kind volgens jou vrij moet zijn. De directeur beslist of het kind al dan niet vrij krijgt. Als een kind meer dan tien dagen vrij moet zijn, is het de leerplichtambtenaar die toestemming moet verlenen.
Vrijstelling inschrijving op school
De leerplichtambtenaar kan een kind vrijstellen van de inschrijvingsplicht. De vrijstelling geldt altijd voor een schooljaar. Een vrijstelling kan onder meer worden toegekend als het kind een stoornis heeft of heel ziek is. Ook als een school niet past bij de manier van leven of bij het geloof kan de leerplichtambtenaar een vrijstelling toekennen. Soms kan een kind ook voor een deel van het jaar worden vrijgesteld, bijvoorbeeld als de ouders op een reizend circus of een kermis werken.
Kind gaat naar school in het buitenland
Nederlandse kinderen dienen in principe in Nederland op een school te zijn ingeschreven. Het kan echter dat een kind in het buitenland naar school gaat. Dan is een vrijstelling aan te vragen bij de leerplichtambtenaar. De leerplichtambtenaar vraagt om een bewijs van inschrijving van de buitenlandse school. Hiervoor zal de buitenlandse school een verklaring moeten bezorgen. Niet alleen verklaringen in het Nederlands worden toegestaan, maar ook Franse, Engelse of Duitse verklaringen. Eventueel moet de verklaring door een erkend vertaalbureau worden vertaald. Wanneer de leerplichtambtenaar een vrijstelling verleent, is het niet nodig om het kind in te schrijven bij een Nederlandse school. Wel moet de gemeente elk jaar opnieuw op de hoogte worden gebracht van het feit dat het kind in het buitenland naar school gaat.
Toezicht op de leerplicht
Er wordt toezicht gehouden op de naleving van de Leerplichtwet, een wet die deel uitmaakt van het onderwijsrecht. Het is de leerplichtambtenaar die hiervoor bevoegd is. Elke gemeente dient ten minste een leerplichtambtenaar in dienst te hebben. Daarnaast zijn scholen verplicht om ongeoorloofd schoolverzuim bij het verzuimloket van DUO te melden.
Toezicht door de leerplichtambtenaar
De hoofdtaak van de leerplichtambtenaar is controleren of de leerplicht wordt nageleefd door ouders en jongeren. In de eerste plaats zal de leerplichtambtenaar ouders en jongeren informeren, bijvoorbeeld over waarom het zo belangrijk is dat de jongere naar school gaat. De leerplichtambtenaar zal ook waarschuwen over de gevolgen als een kind niet naar school gaat. Daarnaast zal de leerplichtambtenaar onderzoeken waarom een kind niet naar school gaat. Als er achterliggende problemen zijn, zal de ambtenaar bijvoorbeeld doorverwijzen naar een zorgprofessional.
Indien de ouders niet voldoende doen om het verzuim te stoppen of als het verzuim aan de ouders verwijtbaar is, stelt de leerplichtambtenaar een proces-verbaal op. Het proces-verbaal kan gericht zijn tegen de ouder(s) en/of de leerling met een leeftijd van 12 jaar of ouder. Een proces-verbaal wordt niet direct opgesteld, maar wel na eerdere waarschuwingen of na een verwijzing naar Halt. Als een kind niet is ingeschreven op school, kan de leerplichtambtenaar eveneens een proces-verbaal opmaken.
Toezicht door de scholen
De school dient na te gaan of leerlingen aanwezig zijn of (on)geoorloofd afwezig zijn. Indien er sprake is van ongeoorloofd verzuim, is de school verplicht om hiervan melding te maken bij het verzuimloket van DUO. Ook moeten scholen correct omgaan met regels omtrent de toelating, schorsing en verwijdering van leerlingen. De ouders dienen op de hoogte te worden gebracht als er sprake is van spijbelen.
Toezicht door de Onderwijsinspectie
De Onderwijsinspectie houdt niet rechtstreeks toezicht op de aanwezigheid van leerlingen, maar gaat wel na of scholen zich aan de Leerplichtwet 1969 houden. Om de vier jaar zal de inspectie in ieder geval een controle uitvoeren. Als er signalen zijn dat de school deze wet niet naleeft, zal er sneller een onderzoek worden opgestart. De Onderwijsinspectie gaat bijvoorbeeld na of de scholen een goed afwezighedenregistratiesysteem bijhouden en of scholen correct melding maken bij het verzuimloket van DUO.
Ingrijpen bij ongeoorloofd verzuim
De ouders dragen een grote verantwoordelijkheid als er sprake is van spijbelen. Er mag worden verwacht dat ze ingrijpen als hun kind spijbelt. Daarnaast wordt er ook een verantwoordelijkheid gelegd bij de school. Als een kind regelmatig spijbelt, zal de leerplichtambtenaar ingrijpen. Dit kan verregaande gevolgen hebben. Eventueel dient het kind zelfs voor de kantonrechter te verschijnen.
Ingrijpen door ouders
Jongeren hebben een eigen wil. Hierdoor is spijbelen spijt genoeg niet uit te sluiten. Ouders hebben echter gezag over hun kinderen en dienen in te grijpen als ze spijbelen. Dat kan bijvoorbeeld door een kind te straffen met huisarrest. Ook kunnen ouders hun kind zelf naar school brengen en aan de school het lesrooster van het kind vragen om zo beter toezicht te kunnen houden. Er kan van ouders worden verwacht dat ze contact houden met de school en dat ze eventueel de medezeggenschapsraad aanspreken als ze vinden dat er te weinig wordt gedaan tegen schoolverzuim. Als ouders vinden dat de school te weinig doet tegen spijbelen, kan er ook een klacht worden ingediend bij de klachtencommissie.
Ingrijpen door scholen
Scholen dienen toezicht te houden op de aanwezigheden en afwezigheden. Een school dient een goed verzuimbeleid te hebben. Als een school merkt dat een kind spijbelt, is het belangrijk dat de school dit zo snel mogelijk bij de ouders meldt en dit met de ouders bespreekt. De ouders hebben namelijk recht op informatie. De school kan ook in de schoolgids maatregelen tegen spijbelen opnemen en de ouders verwijzen naar instanties die kunnen helpen bij kinderen die niet meer naar school willen.
Ingrijpen door de leerplichtambtenaar
Scholen zijn verplicht om melding te maken bij DUO als een kind in totaal 16 uren les- of praktijktijd in 4 opeenvolgende weken mist. Het verzuimloket zal de afwezigheid bij de leerplichtambtenaar van de gemeente melden. Deze ambtenaar start een onderzoek op en zoekt samen met de ouders naar een oplossing. Eventueel wordt er een proces-verbaal opgesteld. Mogelijk moet de leerling (12 jaar of ouder) dan voor de kantonrechter verschijnen. De leerplichtambtenaar kan bij voortdurend verzuim melding doen bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB). De SVB kan in sommige gevallen de kinderbijslag stoppen.
Veelgestelde vragen over de leerplicht
De leerplicht is een belangrijk onderwerp in Nederland. Het bepaalt dat kinderen onderwijs moeten volgen tot de leeftijd van zestien jaar. Soms zijn er ook uitzonderingen mogelijk. Veel ouders hebben vragen over hoe de leerplicht werkt en wat de gevolgen zijn als deze verplichting niet wordt nageleefd. In deze FAQ zullen we antwoord bieden op enkele veelgestelde vragen over de leerplicht in Nederland.
Geldt de Nederlandse leerplichtwet als ik als Nederlander met mijn gezin in het buitenland woon?
Nee, de Nederlandse Leerplichtwet geldt enkel voor wie in Nederland als inwoner is ingeschreven. De leerplichtwetgeving van het andere land kan je kind wel verplichten om er naar school te gaan of thuis onderwijs te volgen.
Mag mijn kind zonder diploma van school gaan?
Als een kind zonder diploma van school gaat, krijgt de gemeente hiervan een melding. Leerlingen onder 18 jaar zonder startkwalificatie hebben een kwalificatieplicht. Deze kinderen dienen dus een voltijdopleiding te volgen. Als een kind ouder dan 18 jaar is, is het toegestaan om zonder diploma van school te gaan. Tot de leeftijd van 23 jaar krijgt de gemeente nog altijd een melding. Deze melding wordt doorgegeven aan het RMC (Regionaal Meld- en Coördinatiepunt) dat een geschikte oplossing zoekt. Dit kan een opleiding, een leerbaan of een baan zijn.
Mag een school mijn kind schorsen of verwijderen?
Ja, een school mag een kind schorsen of verwijderen. Dit kan het bijvoorbeeld doen als een kind zich agressief opstelt. In de schoolgids is te lezen wanneer een kind wordt geschorst of verwijderd. Er zijn wel regels verbonden aan het schorsen of verwijderen van kinderen. Een basisschool mag een kind bijvoorbeeld maximaal vijf schooldagen schorsen.
Kan ik een boete krijgen als mijn kind niet naar school gaat?
De leerplicht is een wettelijke verplichting. Bij het overtreden van de leerplicht kan er een boete worden opgelegd. Naast een boete behoort ook een werk- of taakstraf tot de mogelijkheden. In het ergste geval is zelfs een gevangenisstraf mogelijk. Kinderen vanaf 12 jaar kunnen ook zelf worden vervolgd.
Kan ik de kinderbijslag verliezen als mijn kind niet naar school gaat?
Ja, de SVB kan de kinderbijslag stoppen als kinderen hardnekkig spijbelen. Dit doet men enkel bij leerlingen van 16 en 17 jaar.