Verkeersaansprakelijkheid

WVW: zwak of sterk bepaalt de aansprakelijkheid

In de Wegenverkeerswet (WVW) is onder meer de bescherming van de fietser in het verkeer opgenomen. Het belangrijke artikel 185 WVW bepaalt dat fietsers en voetgangers als zwakke verkeersdeelnemers worden beschermd.

Bijzonder is dat de definitie van een motorrijtuig in deze wet verschilt van de definitie die in de WAM-wet staat. In de WVW is namelijk expliciet opgenomen dat een fiets met trapondersteuning geen motorrijtuig is (artikel 1, lid 1, sub c). Dat wil zeggen dat zo’n fiets wordt gelijkgesteld met een zwakke verkeersdeelnemer. Hierdoor geniet men net dezelfde bescherming als de niet-gemotoriseerde fiets.

In de andere gevallen gaat het om een sterke verkeersdeelnemer en is artikel 185 WVW niet van toepassing. Zwak (trapondersteuning) of sterk (volledig elektrisch) bepaalt met andere woorden de aansprakelijkheidsregels die van toepassing zijn.

Causale verdeling

Binnen het aansprakelijkheidsrecht is de causale verdeling het uitgangspunt. Als verschillende partijen hebben bijgedragen aan het ontstaan van een ongeluk, wordt de causale verdeling toegepast om te bepalen wie welke schadevergoeding moet betalen of zal krijgen. Als een verkeersdeelnemer bijvoorbeeld voor 60% aan het ongeval heeft bijgedragen en het slachtoffer voor 40%, moet de eerste verkeersdeelnemer slechts 60% van de schade van het slachtoffer vergoeden. Dat komt omdat het slachtoffer ook zelf schuld treft.

Deze causale verdeling wordt ook toegepast bij een verkeersongeluk tussen een gemotoriseerde en een niet-gemotoriseerde verkeersdeelnemer. Enkel wordt er een ondergrens vastgelegd die varieert van 50% tot 100%: de gemotoriseerde verkeersdeelnemer zal altijd een deel van de schade aan de niet-gemotoriseerde verkeersdeelnemer moeten vergoeden. Dat komt omdat hij een risico heeft genomen door een gemotoriseerd voertuig in het verkeer te brengen. Daarom is hij altijd voor een deel verantwoordelijk.

Billijkheidscorrectie

In sommige gevallen kan de rechter een billijkheidscorrectie toepassen. Daarbij kan de rechter rekening houden met verschillende factoren, bijvoorbeeld met de dekking van de verzekering of met de ernstige letselschade van een slachtoffer. Ook de kenmerken van het voertuig kunnen een rol spelen. Op basis van deze billijkheidscorrectie kan de rechter bijvoorbeeld beslissen dat een fietser die door eigen schuld normaal gesproken slechts recht heeft op een schadevergoeding van 50% toch een hogere schadevergoeding krijgt. Dit kan zelfs oplopen tot 100% van de schade.

Overmacht

Voor de eigenaar of de houder van het motorrijtuig is er een manier om te ontsnappen aan de aansprakelijkheid op grond van artikel 185 WVW. Daarvoor dient hij aannemelijk te maken dat er sprake was van overmacht. Doordat de Hoge Raad hier heel zware eisen aan stelt, is dat slechts per uitzondering mogelijk. Zelfs een plotseling lichamelijk gebrek van de bestuurder, zoals een hartstilstand, is niet per se overmacht. Opdat er sprake zou kunnen zijn van overmacht moet de bestuurder zelf foutloos hebben gereden (of de fout moet irrelevant zijn voor het ongeval) en moeten de fouten van de andere weggebruiker zo onwaarschijnlijk zijn geweest dat de bestuurder hier geen rekening mee hoefde te houden.

Voetganger wordt aangereden als ze plotseling oversteekt (50%)

Op 31 december 2019 vindt een ongeval plaats tussen een voetgangster en een personenauto. Het ongeval vond plaats in Hengelo. Volgens het verslag van de politie stak de voetgangster ineens een weg in de bebouwde kom over. De rechter besliste dat de bestuurder van de personenauto voor 50% aansprakelijk is voor de schade van de voetgangster..

Fietser rijdt tegen een vrachtwagen (50%)

Op 26 november 2014 reed het slachtoffer op zijn fiets van zijn huis naar het werk. De fietser reed een straat op en reed daarbij tegen een vrachtwagen aan die in dezelfde richting aan het rijden was. De fietser had eigenlijk vrije doorgang moeten verlenen aan de vrachtwagen. Doordat de vrachtwagen een sterke verkeersdeelnemer is en een fiets niet, moet de bestuurder van de vrachtwagen desondanks 50% van de schade vergoeden.

Frontale aanrijding met een fietser die in de verkeerde richting reed (50%)

Op 31 januari 2017 rijden een fietser en een scooter op het fietspad. De fietser reed aan de verkeerde kant van de weg en werd frontaal aangereden door de scooter. De fietser liep een gebroken oogkas op, net als een kleine snee in het hoofd. De scooterbestuurder diende 50% van de schade te vergoeden, omdat een scooter een sterke verkeersdeelnemer is en een fietser een zwakke verkeersdeelnemer.

Aanrijding van een belaadster van een vuilniswagen (100%)

Op 8 april 2019 vond een ongeval plaats waarbij een belaadster van een vuilniswagen binnen de bebouwde kom werd aangereden door een auto. Bij de aanrijding is de voet van de belaadster in de wielkast van de auto terechtgekomen. De vuilniswagen had zowel de zwaailichten als de alarmlichten aan. De auto reed heel dicht tegen de vuilniswagen aan, op een afstand van hooguit twintig centimeter. Dit heeft bijgedragen aan het ontstaan van de aanrijding. De automobilist diende 100% van de geleden schade te vergoeden.

Botsing waarbij een fietser geen voorrang heeft verleend (100%)

Op 12 juni 2018 vindt er een aanrijding plaats tussen twee fietsers. Beide fietsers fietsten op dat moment een kruising van twee fietspaden op. Een van de fietsers kwam van rechts. De andere fietser had geen voorrang verleend. De rechter besliste dat de fietser die geen voorrang had verleend in de fout was. Hij diende de schade van de andere partij voor 100% te vergoeden.

Fietser valt door een fiets die deels op het fietspad ligt (75%)

Op 26 augustus 2010 vond er een ongeval plaats in een fietstunnel. Het slachtoffer kwam ten val doordat een andere fiets deel op het fietspad lag. Volgens de kantonrechter was er sprake van 25% eigen schuld: een fietser met een normaal zicht had de fiets kunnen zien liggen en had tijdig kunnen uitwijken. Daarom werd slechts 75% van zijn schade vergoed.

Racefiets rijdt een voetganger aan (100%)

Op 11 januari 2020 wordt een 84-jarige voetganger door een racefiets aangereden op het fietspad. Hierdoor raakte de 84-jarige ernstig gewond, met onder meer een hersenbeschadiging. De racefietser reed ongeveer 20 km/u en zou voor de aanrijding niet hebben geremd. Het zicht was onbelemmerd en hij moet ongeveer 3,3 seconden zicht hebben gehad op de 84-jarige man, voldoende om tijdig te remmen. De fietser diende de gehele schade aan de voetganger te vergoeden.

Aanrijding door een fiets zonder remmen (100%)

Op 25 april 2014 vindt een ongeval plaats waarbij een fietser en een voetganger betrokken zijn. De fietser reed met een fiets zonder remmen en reed een overstekende voetganger aan, wat in een zwaar lichamelijk letsel resulteerde. De fiets voldeed niet aan de wettelijke eisen, de fietser heeft zich er onvoldoende van vergewist dat iemand zich op het fietspad bevond en de fietser heeft bovendien niet tijdig en/of onvoldoende uitgeweken of geremd voor de voetganger. De fietser diende dan ook alle schade van de voetganger te vergoeden.